نقش و عملکرد سنسور باد چرخ (TPMS) در خودرو

سنسور باد چرخ یا همان TPMS (Tire Pressure Monitoring System) یکی از فناوری‌های مهم در خودروهای امروزی است که به‌منظور پایش فشار باد لاستیک‌ها به‌صورت لحظه‌ای طراحی شده است. این سیستم با هدف افزایش ایمنی رانندگی، کاهش مصرف سوخت و جلوگیری از فرسودگی غیرعادی لاستیک‌ها به کار می‌رود. در ادامه، با عملکرد، انواع، مزایا و نکات مهم درباره این سیستم آشنا می‌شویم.

عملکرد سنسور باد چرخ خودرو

سنسور باد چرخ درون هر لاستیک خودرو نصب می‌شود و میزان فشار باد داخل تایر را اندازه‌گیری می‌کند. سپس اطلاعات جمع‌آوری‌شده از طریق امواج رادیویی به واحد کنترل مرکزی (ECU) یا صفحه نمایش پشت فرمان ارسال می‌شود. اگر فشار یکی از چرخ‌ها از مقدار استاندارد پایین‌تر یا بالاتر باشد، سیستم با نمایش هشدار یا روشن کردن چراغ مخصوص روی داشبورد راننده را مطلع می‌کند.
در برخی خودروهای پیشرفته، این سیستم حتی قادر است دما و موقعیت هر تایر را نیز نمایش دهد تا راننده بتواند سریع‌تر به مشکل پی ببرد.

انواع سیستم‌های TPMS

به طور کلی، دو نوع سیستم سنجش فشار باد تایر وجود دارد:

۱. سیستم مستقیم (Direct TPMS)

در این نوع، درون هر چرخ سنسوری نصب می‌شود که فشار باد را به‌صورت دقیق اندازه‌گیری کرده و مستقیماً به ECU ارسال می‌کند. دقت این سیستم بسیار بالا است، اما نگهداری آن هزینه‌برتر است و تعویض باتری یا سنسور در صورت خرابی ضروری خواهد بود.

۲. سیستم غیرمستقیم (Indirect TPMS)

این سیستم از حسگرهای سرعت چرخ (ABS) برای تشخیص تغییرات فشار باد استفاده می‌کند. زمانی که فشـار باد یکی از تایرها کاهش پیدا کند، شعاع چرخ کوچکتر می‌شود و سرعت چرخیدن آن نسبت به سایر چرخ‌ها تغییر می‌کند. سیستم با تحلیل این تفاوت، کاهش فشار را تشخیص می‌دهد. این نوع ارزان‌تر است اما دقت کمتری نسبت به سیستم مستقیم دارد.

مزایای استفاده از سنسور باد چرخ

نصب و استفاده از سنسور باد چرخ مزایای متعددی دارد که هم به نفع راننده است و هم به حفظ عمر مفید خودرو کمک می‌کند:

• افزایش ایمنی: لاستیک‌های کم‌باد یا پرفشار خطر ترکیدن در سرعت بالا را افزایش می‌دهند.
• کاهش مصرف سوخت: فشار مناسب باد باعث می‌شود خودرو با مقاومت غلتشی کمتری حرکت کند و مصرف سوخت کاهش یابد.
• افزایش عمر لاستیک: فشار صحیح باد مانع از ساییدگی نامتعادل لاستیک‌ها می‌شود.
• کاهش آلودگی محیط زیست: مصرف سوخت کمتر به معنای کاهش انتشار گازهای آلاینده است.
• اطمینان خاطر راننده: هشدار سریع از افت فشار باد، از بروز مشکلات ناگهانی در مسیر جلوگیری می‌کند.

علائم خرابی سنسور باد چرخ

سنسورهای باد چرخ نیز مانند سایر قطعات الکترونیکی ممکن است دچار خرابی شوند. برخی از نشانه‌های متداول خرابی آن‌ها عبارتند از:

• روشن ماندن یا چشمک زدن چراغ هشدار TPMS روی داشبورد
• نمایش اشتباه میزان فشار یا عدم نمایش داده‌ها
• افت ناگهانی سیگنال ارتباطی یکی از چرخ‌ها
• کار نکردن سیستم پس از تعویض تایر یا جابجایی چرخ‌ها
  در صورت بروز چنین علائمی، توصیه می‌شود به تعمیرگاه تخصصی مراجعه کنید تا سنسورها بررسی و در صورت نیاز تعویض شوند.

نحوه نگهداری و مراقبت از سیستم TPMS

برای حفظ عملکرد صحیح سنسور باد چرخ، رعایت نکات زیر ضروری است:

• هنگام تعویض لاستیک، از سالم ماندن سنسور اطمینان حاصل کنید.
• از باد با کیفیت (ترجیحاً نیتروژن) استفاده کنید تا رطوبت و زنگ‌زدگی داخلی کاهش یابد.
• هر چند ماه یک‌بار فشار باد لاستیک‌ها را به‌صورت دستی کنترل کنید.
• در صورت بروز هشدار مکرر بدون دلیل مشخص، باتری یا سنسور را بررسی نمایید.

هزینه و تعویض سنسور باد چرخ

هزینه تعویض سنسور باد چرخ بسته به مدل خودرو، برند سنسور و نوع سیستم (مستقیم یا غیرمستقیم) متفاوت است. در خودروهای وارداتی و لوکس، معمولاً قیمت بالاتری دارد. با این حال، تعویض به‌موقع سنسور نسبت به خطرات احتمالی ناشی از ترکیدن لاستیک یا افزایش مصرف سوخت، هزینه‌ای منطقی محسوب می‌شود.

جمع‌بندی

سنسور باد چرخ خودرو یکی از مهم‌ترین سامانه‌های ایمنی پنهان در خودروهای امروزی است که علاوه بر حفظ ایمنی سرنشینان، نقش مهمی در کاهش مصرف سوخت و افزایش عمر لاستیک‌ها دارد. آشنایی با عملکرد، علائم خرابی و نحوه نگهداری این سیستم می‌تواند از بسیاری از خطرات و هزینه‌های اضافی جلوگیری کند. بنابراین، توجه به هشدار TPMS را هرگز نادیده نگیرید و در صورت مشاهده هرگونه اختلال، سریعاً آن را بررسی کنید.